Laat de leraar lezen! Leesbevordering bij de lerarenopleiding Nederlands

Hoe krijgen we leraren-in-opleiding aan het lezen? Bij de lerarenopleiding Nederlands aan de Hogeschool Rotterdam zijn sommige studenten enthousiaste lezers, maar zien we ons ook geconfronteerd met aarzelende lezers. Zij worstelen met de voorgeschreven literaire werken, geven aan weinig te lezen in hun vrije tijd en hebben soms een ander beeld van (het belang van) lezen dan de opleiding nastreeft. Juist leraren Nederlands zouden veel moeten lezen om literair competent en zeer taalvaardig te worden. Bovendien kan alleen een belezen leraar Nederlands goed fictie- en literatuuronderwijs vormgeven. Met het project ‘Focus op Lezen’ onderzoek ik daarom wat we kunnen doen om studenten te stimuleren om meer te lezen. In deze sessie schets ik een beeld van onze studenten – hoe belezen zijn ze eigenlijk? – en komen leesbevorderingsinitiatieven aan bod die we in de opleiding inzetten. Ook bespreken we de rol van literair lezen in het curriculum van de lerarenopleiding Nederlands en is er ruimte om ervaringen uit te wisselen.

‘Taal in beweging’

Vlaamse twaalf- tot achttienjarigen zitten gemiddeld acht uur per dag. De verklaring voor dat lange stilzitten? Deels het schoolleven. In het secundair onderwijs brengen leerlingen maar liefst 51 procent van hun tijd door op een stoel.

Nochtans heeft fysieke activiteit, naast de talloze gezondheidsvoordelen, ook een positieve impact op het welbevinden, de concentratie en de schoolprestaties van onze leerlingen. Geen wonder dus dat het Vlaams Instituut Gezond Leven oproept om minder lang stil te zitten en meer te bewegen.

In 2019 gaven enkele lectoren van de Hogeschool West-Vlaanderen (Howest) gehoor aan die oproep met het onderzoeksproject ‘Vital Schools’, waarbij nagegaan werd hoe beweging meer gestimuleerd kon worden binnen de klascontext.

Hoewel hij zelf geen deel uitmaakt(e) van het onderzoeksteam, liet Maarten Van Nieuwenhove zich er (samen met zijn collega’s van de vakken Frans en Engels) wel door inspireren om meer beweging in de taalles te implementeren.

'In de workshop ‘Taal in beweging’ belicht hij de les Nederlands op een creatieve manier, waarbij de link met spelvormen en beweging centraal staat. In deze sessie worden meerdere concrete ideeën voorgesteld. Bent u klaar voor een beweegdictee, een taalquiz doorspekt met fitness en het voorspellen van de toekomst aan de hand van grootse gebaren?'

(De inspiratiesessie is bedoeld voor geïnteresseerden die lesgeven in het secundair onderwijs en/of die werkzaam zijn binnen een lerarenopleiding.)

Voluit voor taalcompetente leerlingen! Zeven didactische principes voor taalkrachtig onderwijs.

Het is een open deur: hoe taalcompetenter leerlingen zijn, hoe groter de kans dat ze met succes hun schoolcarrière doorlopen. Het ontwikkelen van een voldoende hoge taalvaardigheid in het Nederlands vormt niet alleen een centraal onderdeel van de eindtermen; Nederlands is daarnaast ook de instructietaal om de inhoud van alle vakken op school te leren en te onderwijzen. Geen enkele leraar in het secundair onderwijs, van de taalleraar zelf tot de vakleraar, twijfelt dan ook aan het belang van taal. Want welk vak je ook geeft, als leraar ben je tijdens al je lessen een intensief taalgebruiker. Elk vak biedt bovendien ook kansen om bewust met taal aan de slag te gaan. Tegelijk blijken leraren vaak nog onvoldoende op de hoogte van effectieve taalstimuleringspraktijken voor hun klaspraktijk, of de praktijken blijven te vaag waardoor de kloof om er concreet mee aan de slag te gaan te groot blijft (Vanbuel e.a., 2020). Het is dan ook cruciaal dat we leraren al van in de lerarenopleiding handvaten meegeven over hoe ze taalkrachtig onderwijs kunnen realiseren.

In deze sessie zetten we uiteen hoe we op basis van terugkerende inzichten uit wetenschappelijk onderzoek naar taalverwerving zeven didactische principes hebben gedistilleerd voor hedendaags, uitdagend en taalkrachtig onderwijs. We brengen deze principes tot leven via concrete praktijkverhalen waarin we tonen hoe je de principes als leraar kunt toepassen en hoe je een doorlopende leerlijn realiseert van het basisonderwijs naar het secundair onderwijs. We baseren ons voor deze sessie op deel 1 uit het handboek Voluit Taal. Didactiek Nederlands voor de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs (Schiepers e.a., 2022).