Portfolio als exameninstrument Nederlands voor volwassenen: Het kan!

Vaak wordt het vak Nederlands geëxamineerd op basis van een schriftelijke, summatieve toets. Maar is dat wel een passende werkwijze voor de meeste doelgroepen? Met name voor volwassenen die korteropgeleid zijn, kunnen daar vraagtekens bij gezet worden. Los van de spanning bij het examen zelf, wil men juist inzichtelijk maken of men de taal beheerst. Hierbij gaat het of men beter kan lezen, schrijven, luisteren, spreken en gesprekken kan voeren in de privé- en werksituatie. Centraal staat de taalbeheersing in plaats van sec het aftoetsen van de vaardigheden op één enkel tijdstip. De UNESCO Leerstoel Volwasseneneducatie heeft op basis van de Europese en Nederlandse richtlijnen voor taal op de vijf domeinen een portfolio ontwikkeld, dat ingezet kan worden om Nederlands onder volwassenen te examineren. Dit geeft een beter beeld of ze de Nederlandse taal uiteindelijk beheersen en kunnen toepassen in de situaties waarvoor men de taal aanleert.

Geïntegreerde leeromgevingen als hefboom voor taalkansen bij kwetsbare leerlingen

Hoe ontwerp je krachtige leeromgevingen die kwetsbare leerlingen écht betrekken bij taal? In deze lezing neem ik je mee in een observatiestudie van een lessenreeks rond klimaatverandering, waarin verschillende vakken – waaronder Nederlands – samenkomen in één betekenisvolle context. De studie werd uitgevoerd bij leerlingen in het tweede jaar secundair onderwijs die de leerdoelen van het lager onderwijs niet hebben behaald. Uit dit onderzoek blijkt dat taalkansen verweven zitten doorheen de verschillende leeractiviteiten. Op basis van de resultaten stellen we vast dat een aangepaste versie van het 4C/ID-model ondersteunend kan zijn bij geïntegreerde leeromgevingen te ontwerpen, taalontwikkeling te stimuleren en het leren op te bouwen zonder de samenhang te verliezen. Tegelijk staan we stil bij relevante vragen: kan elk doel geïntegreerd worden? Hoe expliciet moeten verbanden zijn? Wat als leerlingen de samenhang niet zelf zien? Deze sessie biedt inspiratie én handvatten voor wie met geïntegreerd taalonderwijs aan de slag wil.

Opleidings- en beroepsspecifiek taalbeleid vanuit een meertalig perspectief

Taal als sleutel – Werken aan basisgeletterdheid Nederlands

Hoe kunnen we leerlingen echt wapenen voor hun schoolloopbaan en hun plaats in de samenleving? Door in de eerste graad van het secundair onderwijs te investeren in basisgeletterdheid Nederlands leggen we een stevig fundament dat alle verdere leerprocessen ondersteunt. In Vlaanderen zetten we sinds een aantal jaar in op de basisgeletterdheid van leerlingen in de 1^e graad, de 12- en 13-jarigen voor Nederlands, ICT en wiskunde. Leerlingen moeten op individueel niveau een aantal doelen behalen om te kunnen slagen voor die graad. In de praktijk blijkt het voor leraren echter niet evident om de eindtermen basisgeletterdheid in kaart te brengen en systematisch op te volgen. In deze sessie zoomen we daar dieper op in. We besteden uitgebreid aandacht aan eindterm BG 2.1: ‘De leerling haalt bij het lezen en luisteren doelgericht het onderwerp en relevante informatie uit niet-fictionele teksten.’ In samenwerking met de Examencommissie ontwikkelde de begeleidingsdienst van Provinciaal Onderwijs Vlaanderen een digitale screening die met fijnmazige rapportage inzicht biedt in de leerresultaten. Die informatie maakt gerichte bijsturing van het lesprogramma en remediëring op leerlingniveau mogelijk. Daarnaast worden leerkrachten nog meer datageletterd en kunnen zij vanuit data inzetten op het versterken van de lees- en luistervaardigheden van hun leerlingen. Ze krijgen immers inzicht in hoe leerlingen scoren op globaal en zoekend lezen en op met welke tekstsoorten ze het moeilijker hebben. Ze kunnen dan gericht hun lessen en didactiek bijsturen in functie van krachtigere lessen Nederlands.

Ook BG 2.2 (doelgericht schrijven en spreken in eenvoudige communicatieve situaties) en BG 2.3 (doelgericht deelnemen aan eenvoudige mondelinge en schriftelijke interactie) komen aan bod. De ontwikkelde rubrics bieden concrete handvatten om de beheersing en voortgang van leerlingen op een betrouwbare en hanteerbare manier op te volgen.