De kunst van zelf schrijven in tijden van ChatGPT

Schrijven is denken. Schrijven is je verplaatsen in je lezer. Schrijven is een kunst en kan als zodanig beleefd worden door de lezer. Maar schrijven kan ook een marteling zijn. Bang zijn voor de lege bladzijde. Door zelfkritiek blokkeren. Uitstelgedrag. En dan wordt voor veel leerlingen, studenten en werkenden de GenAI chatbot een aantrekkelijke optie. Wat moeten kinderen, jongeren en volwassenen weten over de werking van GenAI alvorens zij besluiten om een chatbot in te zetten om te schrijven of hun schrijven te ondersteunen? En wat is ook nu nog het belang van zelf leren schrijven? Hoe pak je dat aan?   

Digitale didactiek: Hoe kunnen digitale tools zoals Microsoft Reading Progress, de technische leesvaardigheden van leerlingen ondersteunen?

Digitale didactiek in het vak Nederlands. Digitale tools binnen Microsoft kunnen het leerproces van leerlingen ondersteunen. Een voorbeeld hiervan is o.a. Reading Progress, een leerversneller van Microsoft, die  zich focust op technisch lezen. Leerlingen krijgen feedback op basis van artificiële intelligentie (AI). Dit is een voorbeeld van een digitale tool die in combinatie met inhoudelijke en didactische kennis een meerwaarde kan zijn voor het leesbeleid op school. Tijdens deze sessie geef ik een korte demonstratie en deel ik verschillende praktijkervaringen van leraren die Reading Progress ingebed hebben in hun didactisch proces.

Samen leren redeneren over generatieve AI

Generatieve AI vormt een complexe uitdaging voor het onderwijs, zeker voor het schoolvak Nederlands. In deze workshop delen we hoe wetenschappelijke ideeën over taal, communicatie en literatuur zich verhouden tot generatieve AI en laten we zien hoe leerlingen binnen verschillende domeinen van het schoolvak Nederlands tot soortgelijke inzichten kunnen komen. Docenten krijgen handvatten aangereikt om generatieve AI een plaats te geven binnen het curriculum, passend bij de nieuwe kerndoelen en examenprogramma’s. Hoe kijken we naar geschreven teksten nu we weten dat ze ook door machines geschreven kunnen worden? En hoe beïnvloeden de ideeën over AI, robots en technologie die we tegenkomen in (jeugd)literatuur onze perceptie van generatieve AI? Tijdens de workshop staan dit soort vragen centraal en starten we het gesprek vanuit de kennis over generatieve AI die is opgedaan binnen de taalkunde, communicatiewetenschap en letterkunde. We laten zien hoe docenten de vertaalslag kunnen maken van wetenschap naar praktijk, om zo bewuste (digitale) geletterdheid bij leerlingen te versterken.

Creatief schrijven over generatieve AI

In deze bijdrage presenteren we een creatieve schrijfdidactiek die beoogt om vorm te geven aan een bewuste geletterdheid rondom generatieve AI-systemen zoals ChatGPT. Deze didactiek is ontwikkeld voor en met studenten creatief schrijven van de Universiteit Utrecht, maar kan ook worden ingezet in het secundair onderwijs. Door een aanspraak te doen op hun literaire verbeelding leren we studenten zich op een creatieve en kritische manier te verhouden tot (dominante discoursen rondom) AI.
De studenten krijgen een creatieve schrijfopdracht waarbij ze een kort verhaal moeten schrijven waarin een AI-personage wordt opgevoerd. Zij krijgen les over personageopbouw en perspectief, maar in de cursus staan we ook stil bij de werking van AI. Hun verhalen zijn aanleiding voor een klassikaal gesprek over de verbeelding van AI. Welke vorm neemt de AI in hun verhalen aan? Welke karaktereigenschappen schrijven ze aan de AI toe? Welke metaforen gebruiken ze om de AI te typeren? Hoe verhouden hun literaire verbeeldingen zich tot bestaande verbeeldingsschema’s van AI? &c. Door de koppeling tussen de literaire verbeelding en kennis over generatieve AI komt een didactiek in beeld waarin inzichten over de aard en functie van digitale technologieën hand in hand gaan met inzichten over literatuur.