VVE/kleuteronderwijs

Veel onderzoek laat zien dat zowel de hoeveelheid als de aard van de gespreksbijdragen van kinderen sterk samenhangt met hun taal- en denkontwikkeling. We weten echter nog niet zo goed hoe onderlinge gesprekken in de kleuterklas op zo’n manier worden vormgegeven door kinderen (eventueel met de leerkracht) dat het meer of minder leerzaam is. In deze presentatie zullen we aan de hand van videodata van echte gesprekken in kleuterklassen laten zien hoe kinderen onderling en met de leerkracht overleggen wanneer zij problemen oplossen binnen de methodiek van verhalend ontwerpen. Aan de hand van gedetailleerde analyses van video-data, zullen we ingaan op vragen als: ‘Hoe lossen kleuters onderling en met de leerkracht problemen op?’ en ‘Welke gespreksbijdragen van leerkrachten bevorderen en verminderen de gespreksdeelname van kinderen?’ Daarmee wordt duidelijk dat de gespreksmogelijkheden van kleuters samenhangen met de gesprekscontext en dat zij minder egocentrisch zijn dan vaak wordt aangenomen.

• Frans Hiddink

Vanaf schooljaar 2021-2022 is elke school verplicht om bij 5-jarige kleuters (bij het begin van de leerplicht dus) een taalscreening uit te voeren die nagaat hoe goed kleuters het Nederlands beheersen. Op deze manier kunnen de kleuters geïdentificeerd worden over wiens taalontwikkeling een kleuterschool alert moet zijn.
Kleuterleraren hebben echter – ook als ze geen taalscreening afnemen – al een beeld van de taalvaardigheid van hun kleuters. In ons onderzoek gingen we na in hoeverre de inschattingen van kleuterleraren en de uitkomst van de taalscreening KOALA overeenkomen. Ook bevroegen we leraren naar hun percepties over de eventuele toegevoegde waarde van een oordeel uit een taalscreening.
Resultaten geven aan dat signalen zoals deze gegeven worden in KOALA effectief als meerwaarde gezien worden (a) omwille van de bevestiging van het eigen beeld of (b) omwille van het signaal dat het beeld bijgesteld of verdiept moet worden.
In deze presentatie wordt zowel de afstemming tussen eigen beeld en KOALA, als de brede beeldvorming in KOALA, concreet gemaakt aan de hand van voorbeelden uit het onderzoek bij bijna 2000 kleuters in Vlaanderen.

• Goedele Vandommele

Vader, moeder, broer en zus. Vader komt thuis van zijn werk en begint aan het lezen van de krant, terwijl moeder het eten kookt. Broer en zus spelen buiten; hij met de bal, zij met de pop.
Het klinkt als een gezellig tafereel, maar wat zich afspeelt is niet neutraal te noemen. De karakters in deze schets voldoen aan de genderstereotype rolverdeling: de man werkt en de vrouw doet het huishouden. Het jongetje speelt wild met een voetbal, het meisje zit rustig met een pop in de hoek. Wat opvalt is dat veel boeken voor kinderen van 6 tot 12 jaar, in meer of mindere mate, dit soort rolpatronen bevatten. Voor mijn onderzoek heb ik 120 boeken uit de AVI-reeksen (AVI Start t/m AVI Plus, vanaf 2008) van vier verschillende uitgeverijen gecodeerd en geanalyseerd en auteurs geïnterviewd, teneinde een uitspraak te kunnen doen over de mate van genderstereotypering en heteronormativiteit in relatie tot de ontwikkelingen in de samenleving. In welke mate geven de materialen een actuele representatie van de wereld om ons heen? Kunnen alle leerlingen in de klas zich aan deze teksten spiegelen?
In mijn bijdrage ga ik in op de resultaten van het onderzoek, de implicaties voor de onderwijspraktijk en gaan we met elkaar in gesprek op basis van een werkvorm.

• Nick de Vos

Het begon met een impulsieve beslissing: wat als ik als lerarenopleider onze eigen opleiding lager onderwijs zou volgen? Zou ik beter kunnen inschatten of wat ik verwacht van onze toekomstige leerkrachten basisonderwijs ook realistisch is? In welke mate verschilt mijn ideale klas van de werkelijkheid? Gewapend met de 7 principes van krachtig taalonderwijs trok ik de stageklas in. In deze workshop deel ik mijn bevindingen. Praktische lesvoorbeelden, levensechte ervaringen gekoppeld aan een theoretisch kader komen in deze workshop aan bod.

• Brenda Froyen

Rijke teksten zijn een mooi middel om aan de taalontwikkeling en de kennisopbouw van leerlingen te werken. Rijke teksten zijn authentieke teksten met een gevarieerd taalgebruik waarin de schrijver zijn volle taalpotentieel benut. Ze hebben een heldere structuur, zijn niet vereenvoudigd en sluiten idealiter aan bij de belevingswereld van de leerlingen. Rijke teksten roepen prikkelende vragen op en nodigen uit tot diep lezen, tot gesprekken en discussie.

De Taalunie ontwikkelde in samenwerking met een werkgroep de website rijketeksten.org, met voorbeelden van rijke teksten voor leerlingen van 6 tot 18 jaar. In deze bijdrage gaan we in op wat rijke teksten zijn, waarom ze zo belangrijk zijn om mee te werken, en tonen we hoe je de website kan gebruiken ter ondersteuning van het taalonderwijs.

• Carlijn Pereira & Heleen Rijckaert